در این مقاله استاندارد هادی های کابل های عایق شده در ایران بیان شده است. شما می توانید با مطالعه این متن اطلاعات خوبی در حوزه مشخصات لازم الاجرا برای انتخاب کابل مناسب برای سیستم برق کشی به دست آورید. منبع اصلی این استاندارد ایران IEC 60228: 2004-11 اروپایی است و تولیدکنندگان کابل در ایران باید الزامات آن را رعایت کنند.

در این استاندارد سطح مقطع نامی هادی های کابل در محدوده 0.5 تا 2500 میلیمتر مربع تعیین شده است. در این استاندارد قوانین مربوط به تعداد، اندازه مفتول و مقاومت آن ها ذکر شده است.

هادی می تواند تک مفتولی و تابیده شده منظم مسی، آلومینیومی یا آلیاژ آلومینیومی باشد. در ادامه تعریف کلی اصطلاحاتی که در این استاندارد به کار رفته آورده شده است:

اندود فلزی (metal coated): پوشیده شده با یک لایه نازک فلزی مانند قلع یا آلیاژ قلع. هادی می تواند با یک لایه فلزی پوشش دار شده باشد که در این صورت به این لایه پوششی، اندود فلزی می گویند.

سطح مقطع نامی: این مقدار تعیین کننده اندازه خاصی از هادی است که لزوما نباید به طور مستقیم اندازه گیری شود و با محاسبه شعاع نامی بدست می آید.

بند 1

گروه بندی

هادی ها در این استاندارد به چهار گروه 1، 2، 5 و 6 تقسیم بندی می شوند. هادی های گروه/کلاس 1 و 2 در کابل های نصب ثابت به کار می روند. هادی های گروه/کلاس 5 و 6 برای ساخت کابل های انعطاف پذیر که می توانند به صورت ثابت نیز نصب شوند استفاده می شوند.

کلاس 1: هادی تک مفتولی Solid Conductors

کلاس 2: هادی تابیده شده منظم Stranded Conductors

کلاس 5: هادی قابل انعطاف Flexible Conductors

کلاس 6: هادی قابل انعطافی که بیشتر از کلاس 5 منعطف است Plain Conductors

بند 2

جنس

هادی می تواند از جنس مس آنیل شده با یا بدون اندود فلزی، آلومینیوم یا آلیاژ آلومینیومی باشد.

1.2 هادی آلومینیومی تک مفتولی

این هادی می تواند گرد یا شکل داده شده باشد و استحکام کششی هادی نهایی باید در محدوده های جدول-1 قرار گیرد:

جدول-1

*این مقادیر برای هادی هایی که از جنس آلیاژ آلومینیوم هستند صدق نمی کنند.

2.2 هادی آلومینیومی گرد و تابیده شده منظم

باید استحکام کششی هر سیم این هادی ها در محدوده های مندرج در جدول-2 قرار گیرد:

جدول-2

*این مقادیر برای هادی هایی که از جنس آلیاژهای آلومینیوم هستند صدق نمی کند.

**محاسبه این مقادیر باید قبل از عملیات تابیدن انجام شود.

بند 3

هادی های تک مفتولی و هادی های تابیده شده منظم

در این بند جنس، شکل و مقاومت الکتریکی هادی/هادی های تابیده شده منظم کابل بیان شده است.

1.3 هادی تک مفتولی(کلاس 1)

1. جنس این هادی ها باید مطابق با مواد تعیین شده در بند 2 باشد.
2. سطح مقطع هادی مسی تک مفتولی باید گرد باشد. (هادی مسی تک مفتولی با سطح مقطع نامی 25 میلیمتر مربع یا بیشتر در تولید کابل های خاص به کار می رود مانند کابل با عایق معدنی).
3. شکل هادی تک مفتولی آلومینیومی یا آلیاژ آلومینیومی با سطح مقطع 10 الی 35 میلیمتر مربع باید گرد باشد. کابل تک رشته ای با سطح مقطع های بالاتر باید گرد و کابل چند رشته با سطح مقطع بالاتر می تواند گرد یا شکل داده شده باشد.

مقاومت هر هادی در دمای 20 درجه سانتیگراد که طبق بند 5 مشخص می شود نباید از حداکثر مقادیر ذکر شده در جدول-3 بیشتر باشد:

جدول-3: (کلاس 1) هادی های تک مفتولی برای کابل های تک رشته و چند رشته.

2.3 هادی گرد تابیده شده منظم و فشرده نشده (کلاس 2)

جنس این هادی می تواند از مواد نام برده شده در بند 2 باشد. سطح مقطع نامی هادی های آلومینیومی یا آلیاژ آلومینیومی تابیده شده منظم باید بیشتر از 10 میلیمتر مربع باشد. همه مفتول های یک هادی باید دارای قطر نامی یکسان باشند. تعداد سیم های هر هادی نباید کمتر از حداقل تعداد مناسب ذکر شده در جدول-4 باشد:

جدول-4: (کلاس 2) هادی های تابیده شده منظم برای کابل های تک رشته و چند رشته.

مقاومت هر هادی در دمای 20 درجه سانتیگراد که طبق بند 5 مشخص می شود نباید از حداکثر مقادیر ذکر شده در جدول-4 بیشتر باشد.

3.3 هادی گرد تابیده شده منظم و فشرده شده-هادی تابیده شده منظم شکل داده شده (کلاس 2)

جنس هادی باید مطابق با بند 2 باشد. سطح مقطع نامی هادی آلومینیومی یا آلیاژ آلومینیومی تابیده شده منظم و فشره شده باید بیشتر از 10 میلیمتر مربع باشد. هادی تابیده شده منظم و شکل داده شده مسی، آلومینیومی یا آلیاژ آلومینیومی باید بیشتر از 25 میلیمتر مربع باشد.

نسبت قطرهای مختلف دو مفتول مختلف نباید بیشتر از 2 باشد. تعداد مفتول ها در هر هادی نباید کمتر از حداقل تعداد مناسب آورده شده در جدول-4 باشد. این مقادیر باید قبل از عملیات فشرده سازی صادق باشند و در مورد هادی های شکل داده شده کاربرد ندارند.

مقاومت هر هادی در دمای 20 درجه سانتیگراد که طبق بند 5 مشخص می شود نباید از حداکثر مقادیر ذکر شده در جدول-4 بیشتر باشد.

بند 4

هادی های قابل انعطاف (کلاس 5 و 6)

جنس این هادی باید از مس آنیل شده با یا بدون اندود فلزی باشد. قطر نامی همه مفتول های یک هادی باید یکسان باشد و قطر مفتول های هر هادی نباید بیشتر از حداکثر مقادیر ذکر شده در دو جدول-5 و 6 باشد. مقاومت هر هادی نیز در دمای 20 درجه سانتیگراد که طبق بند 5 مشخص می شود نباید از حداکثر مقادیر ذکر شده در جداول-5 بیشتر باشد:

جدول-5: (کلاس 5) هادی های مسی قابل انعطاف برای کابل های تک رشته و چند رشته.

جدول-6: (کلاس 6) هادی های مسی قابل انعطاف برای کابل های تک رشته و چند رشته.

بند 5

بررسی تطابق با بندهای 3 و 4

ملزومات لازم در بندهای فوق باید روی کابل تکمیل شده انجام و در صورت نیاز بازرسی و اندازه گیری صورت گیرد. همچنین مقاومت هادی نیز طبق بند پیوست تعیین و با توجه به دما طبق ضرایب داده شده در جدول-7 تصحیح شود.

بند پیوست

اندازه گیری مقاومت

زمان قرار گرفتن کابل در شرایط آزمون باید به قدری باشد تا دمای هادی به حدی برسد که اندازه گیری دقیق مقاومت با کمک ضرایب تصحیح ممکن شود. مقاومت d.c هادی در طول کابل کامل شده یا در امتداد حداقل طول 1 متر کابل انعطاف پذیر و دمای اتاق محاسبه می شود.

دمای انجام تست باید ثبت شود و در انتها مقاومت محاسبه شده را با ضرایب تصحیح مندرج در جدول-7 ضرب می کنند. مقاومت حتما باید در طول کابل کامل شده محاسبه شود و نیازی به محاسبه مقاومت سیم یا مفتول های تکی در هر کابل نیست. تصحیح مقدار مقاومت نسبت به شرایط دمایی 20 درجه سانتیگراد و طول 1 کیلومتر با استفاده از رابطه زیر انجام می شود:

R₂₀=R_t×K_t

K_t: ضریب تصحیح دما ذکر شده در جدول زیر

R₂₀: مقاومت هادی در دمای 20 درجه سانتیگراد بر حسب اهم بر کیلومتر

R_t: مقاومت اندازه گیری شده در آزمایش بر حسب اهم

L: طول کابل بر حسب متر

جدول-7: ضرایب تصحیح دمای K_t برای مقاومت هادی به منظور تصحیح مقاومت اندازه گیری شده در t درجه سانتیگراد تا 20 درجه سانتیگراد.

اگر نیاز باشد که ضرایب تصحیح دما برای آلومینیوم و مس با دقت بیشتری محاسبه شود از فرمول های زیر استفاده می کنند:

• هادی های مسی آنیل شده با یا بدون اندود فلزی:

t: دمای هادی در زمان انجام تست بر حسب درجه سانتیگراد است.

*برای آلیاژهای آلومینیومی مرجع طبق توافق سازنده و خریدار خواهد بود.

راهنمایی برای حدود ابعاد هادی های گرد

این بند بیشتر برای راهنمایی سازندگان کابل یا هادی کابل در این استاندارد ذکر شده است تا این اطمینان ایجاد شود که هادی ها و اتصال دهنده ها از نظر ابعادی با هم سازگار اند.

حدود ابعادی برای هادی های مسی گرد

قطر هادی مسی گرد نباید بیشتر از مقادیر ذکر شده در جدول-8 باشد:

جدول-8: حداکثر قطر هادی های مسی، آلومینیومی و آلیاژ آلومینیومی گرد تابیده شده منظم و فشرده نشده و قابل انعطاف.

• جنس هادی های تک مفتولی کلاس 1 از مس، آلومینیوم یا آلیاژ آلومینیوم باید باشد.
• جنس هادی های گرد و گرد تابیده شده منظم و فشرده شده کلاس 2 از مس، آلومینیوم یا آلیاژ آلومینیوم باید باشد.
• جنس هادی های قابل انعطاف کلاس 5 و 6 از مس باید باشد.

حدود ابعادی برای هادی مسی گرد

قطر هادی های مسی گرد نباید از مقادیر داده شده در جدول-8 بیشتر شود. برای محاسبه حداقل قطر هادی هادی های مسی گرد کلاس 1 از مقادیر جدول قطرهای تک مفتولی گرد آلومینیومی یا آلیاژ آلومینیومی مندرج در جدول 10 استفاده می شود.

حدود ابعادی و قطر هادی های مسی، آلومینیومی یا آلیاژ آلومینیومی گرد تابیده شده منظم و فشرده نباید از مقادیر حداکثر ذکر شده بیشتر و همچنین نباید از مقادیر حداقل ذکر شده در جدول-9 کمتر باشد.

برای موارد خاص هادی های آلومینیومی یا آلیاژ آلومینیومی گرد تابیده شده منظم و فشرده نشده، حداکثر قطر نباید از مقادیر ذکر شده برای هادی های مسی در ستون 3 جدول-8 کمتر باشد.

جدول-9: حداقل و حداکثر قطر هادی های مسی، آلومینیومی و آلیاژ آلومینیومی گرد تابیده شده منظم و فشرده شده.

حدود ابعادی هادی های تک مفتولی گرد آلومینیومی

قطر هادی های تک مفتولی گرد آلومینیومی یا آلیاژ آلومینیومی نباید از مقادیر حداکثر بیشتر و از مقادیر حداقل ذکر شده در جدول-10 کمتر شود.

جدول-10: حداقل و حداکثر قطر هادی های تک مفتولی گرد آلومینیومی.